Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, υποστηρίζουν ορισμένοι, να συναντήσεις στα έργα του Θερβάντες καταστάσεις αμφιβόλου ερωτικού προσανατολισμού: άντρες ντυμένοι γυναίκες, μεταμορφώσεις που εξαπατούν, νεαρά αγόρια εκπάγλου καλλονής που στο τέλος αποδεικνύονται κορίτσια ή το αντίθετο –από την άλλη, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η λογοτεχνία εκείνης της εποχής βρίθει από τέτοιες διφορούμενες και απατηλές καταστάσεις… Μάλιστα, ο ίδιος ο Θερβάντες τολμά ακόμα περισσότερο περιγράφοντας δίχως περιστροφές στα Κολαστήρια του Αλγερίου και στις Περιπέτειες στο Αλγέρι περιπτώσεις εφήβων που αποπλανώνται από κάποιον Άραβα. Σε μια περίπτωση, ο νεαρός κατορθώνει να αντισταθεί ηρωικά, αλλά σε κάποια άλλη , υποκύπτει στα γλυκόλογα και τα δώρα που εξαγοράζουν τη συνείδησή του.
(…) όσοι υποστηρίζουν τη θεωρία της ομοφυλοφιλίας του Θερβάντες επικαλούνται επίσης τον παράξενο γάμο που επρόκειτο να συνάψει, τις πολύ σκοτεινές σχέσεις που διατήρησε με τη γυναίκα του –σχέσεις που διακόπηκαν πολλές φορές- και τις συνεχείς φυγές και απουσίες του από το σπίτι, στα χνάρια του παππού του.
Αντρές Τραπιέγιο: Θερβάντες. Ο συγγραφέας πίσω από τον ήρωα (Μεταίχμιο)
3 σχόλια:
Βίοι παράλληλοι Δον Κιχώτη και Θερβάντες
Βιογραφία για τον μεγάλο Ισπανό συγγραφέα μέσα από τις διαδρομές της πολύπαθης ζωής του
Της Ολγας Σελλα (kathimerini.gr)
«Σ’ένα χωριό της Μάντσας, που δεν θέλω να θυμηθώ τ’ όνομά του…». Μ’ αυτή τη φράση αρχίζει ένα από τα πιο «θαυμαστά και ανεπανάληπτα» μυθιστορήματα στην ιστορία της λογοτεχνίας: του «Δον Κιχώτη». Ο Αντρές Τραπιέγιο, ο άνθρωπος που υπογράφει μία ακόμα, όπως ο ίδιος παραδέχεται, βιογραφία του Θερβάντες –απ’ όπου η «Κ» προδημοσιεύει αποσπάσματα– είχε μπροστά του ένα ασαφές υλικό. Σκόρπιες πληροφορίες, ενδείξεις, φήμες, ψευδείς δηλώσεις και τίποτα συγκεκριμένο. Ετσι, το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν… ρεπεράζ. Ακολουθώντας κατά γράμμα τη φράση του ίδιου του Θερβάντες: «Ο,τι μπορείς να νιώσεις, μπορείς και να το πεις».
Αρχισε, λοιπόν, να επισκέπτεται όλες τις πόλεις που, σύμφωνα με τα στοιχεία, είχε περάσει ή είχε ζήσει εκεί ο Θερβάντες. Συγκέντρωσε πληροφορίες, διάβασε πολλές από τις χιλιάδες σελίδες που έχουν γραφτεί για τη ζωή και το έργο του μεγάλου Ισπανού συγγραφέα και ξεκίνησε το δικό του ταξίδι. Προσπάθησε να προσεγγίσει τις συνθήκες και τα συναισθήματα του μεγάλου συγγραφέα, να κατανοήσει τις διαδρομές της ζωής του, κι όλα αυτά να τα αφηγηθεί γοητευτικά, με περισσότερες απόψεις και λιγότερα πραγματολογικά στοιχεία.
Ατυχή περιστατικά
Το παραδέχεται ειλικρινά στον πρόλογο της βιογραφίας με τίτλο «Θερβάντες, ο συγγραφέας πίσω από τον ήρωα»: «Η ζωή του Θερβάντες εξακολουθεί να περιβάλλεται από μυστήριο. Δεν ξέρουμε πολλά για όσα τράβηξε, ενώ αγνοούμε παντελώς ό,τι αφορά την ιδιωτική του ζωή ή τον χαρακτήρα του. Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, περισσότερα στοιχεία για την ιδιωτική ζωή του δον Κιχώτη παρά για τη ζωή του δημιουργού του».
Σε γενικές γραμμές ο Αντρές Τραπιέγιο γνωρίζει ότι η ζωή του Θερβάντες «σημαδεύτηκε από πολυάριθμα ατυχή περιστατικά. Οσον αφορά τον χρόνο και τον χώρο, γνωρίζουμε ότι η Ισπανία εκείνης της εποχής ήταν ταυτόχρονα η Ισπανία της αυτοκρατορίας, των μεγάλων κατακτήσεων, της αγιοσύνης και του Χρυσού Αιώνα από τη μία, αλλά και της πείνας, της επαιτείας, των λοιμών, των καθημερινών δολοφονιών, της Ιεράς Εξέτασης και του θρησκευτικού σκοταδισμού, της πειρατείας, της γραφειοκρατίας και της δικαστικής διαφθοράς, των αγκυλωμένων δομών και της σκλαβιάς από την άλλη.
Ο ίδιος ο Μιγκέλ δε Θερβάντες υπέφερε αρκετά από αυτά τα δεινά αλλά, παρ’ όλα αυτά, μας κληροδότησε ήρωες που το μεγαλύτερο ανθρώπινο χάρισμά τους ήταν ότι έψαξαν και βρήκαν ικανοποίηση στις αντιξοότητες και στις δυσκολίες, βολή στη στενότητα και ελπίδα στις αόρατες δυνάμεις που κινούσαν τα νήματα της σκοτεινής ύπαρξής τους. Θα μπορούσε να έσταζε χολή, όσον αφορά και το συναίσθημα και το γράψιμό του. Παρ’ όλα αυτά, δεν δηλητηρίαζε το πρώτο και δεν έχασε την αμεσότητά του στο δεύτερο. «Απλότητα»: Ετσι ονόμασε ο ίδιος όλα αυτά».
Στα μέσα του 16ου αιώνα
Ο Θερβάντες γεννήθηκε, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, στην Αλκαλά δε Ενάρες, μάλλον στις 29 Σεπτεμβρίου του 1547. «Αυτό το απλό στοιχείο, ότι δηλαδή η Αλκαλά δε Ενάρες είναι η πόλη στην οποία γεννήθηκε ο Θερβάντες, χρειάστηκε αιώνες για να διαλευκανθεί. Υπήρξαν έντονες αντιπαραθέσεις, οι ειδήμονες αντάλλαξαν μαχαιρώματα στα στενά δρομάκια των επιστημονικών εντύπων τους, κάποιοι συνέλεξαν λανθασμένες αποδείξεις, κάποιοι άλλοι ξέθαψαν αρχεία, πολλοί χάθηκαν στην Αγρια Δύση. Πατρίδες του Θερβάντες θεωρήθηκαν κατά καιρούς, διαδοχικά ή ταυτόχρονα, οι πόλεις Αλκάθαρ δε Σαν Χουάν, Κονσουέγρα, Σεβίλλη, Λουθένα, Μαδριδέχος, Ερένθια, Μαδρίτη, Τολέδο κ.ά. (…) Οι παππούδες του από την πλευρά της μητέρας του υπήρξαν αγρότες στην Αργάντα, στην Αργαμασίλια, στο Μπαράχας ή σε κάποιο άλλο χωριό στα περίχωρα της Μαδρίτης. Καλοστεκούμενοι αγρότες εκείνης της εποχής, δηλαδή μάλλον φτωχοί. Ο παππούς από την πλευρά του πατέρα του, που ονομαζόταν Χουάν δε Θερβάντες, επίσης από την Κόρδοβα, σπούδασε νομικά και έφτασε να χρηματίσει κατώτερος δικαστικός υπάλληλος ενώ ανέλαβε και διάφορες διοικητικές θέσεις σε πολλές πόλεις και χωριά, ανάμεσά τους και στην Αλκαλά». Ενας παππούς μάλλον ζωηρός, που πέρασε όλη του τη ζωή σε δικαστικές διαμάχες, είτε για επαγγελματικούς είτε για προσωπικούς λόγους. Οσο για τις γυναίκες της οικογένειας (νόμιμες ή παράνομες) ή τα παιδιά (νόμιμα ή νόθα) αποτελούν περισσότερο πρόσωπα μυθιστορημάτων. Αλλά ίσως, εκείνη την εποχή, έτσι ακραία ήταν τα φαινόμενα των ανθρώπινων σχέσεων.
Πάθος για ανάγνωση
Ο Μιγκέλ ήταν το τέταρτο από τα εφτά παιδιά της οικογένειας του Ροδρίγκο δε Θερβάντες και της δόνας Λεονόρ δε Κορτίνας. Η αδελφή του Αντρέα ήταν μάλλον ζωηρή, ενώ η μικρότερη, η Λουίσα, έγινε μοναχή. «Ο Ροδρίγκο θέλησε τα παιδιά του, αγόρια και κορίτσια, πράγμα σπάνιο εκείνη την εποχή, να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν. (…) Ο ίδιος ο Θερβάντες μάς αναφέρει το πάθος του για την ανάγνωση και την ποίηση και πως ήταν κάπως βραδύγλωσσος ή “βραδύστομος”. Το πάθος του για τα πάσης φύσεως έντυπα τον οδηγούσε, μας διηγείται ο Θερβάντες, να διαβάζει τα χαρτιά που έβρισκε πεταμένα στον δρόμο». Εν τω μεταξύ, αλλάζουν τόπους κατοικίας. Στο Βαγιαδολίβ, στη Σεβίλλη, στη Μαδρίτη αργότερα, εκτός Ισπανίας για αρκετά χρόνια για ν’ αποφύγει τη φυλακή, στη Σικελία, στη Νεάπολη, τη Σαρδηνία, στη Γένοβα, πάλι στη Νεάπολη και ξανά στην Ισπανία.
Αγαπημένη πόλη
Για τη Νεάπολη μιλάει πολλές φορές εγκωμιαστικά ο Θερβάντες, πόλη απ’ όπου έχει πολύ καλές αναμνήσεις γιατί, μεταξύ άλλων, «εκεί είχε την πρώτη του ερωτική συνεύρεση από όσο γνωρίζουμε, με δεδομένες τις ασάφειες που υπάρχουν στη βιογραφία του». Βρισκόμαστε πια στο 1574.
Οσο για τη ζωή του εκεί «δεν ξέρουμε ούτε ποιοι ήταν οι φίλοι του ούτε τι είδους ζωή έκανε. (…) Ξέρουμε ότι είχε διαβάσει την “Ερωτευμένη Αρτεμη” του Χιλ Πόλο, την “Εξέταση ιδιοφυϊών” του Ουάρτε δε Σαν Χουάν, τους “Ερωτικούς διαλόγους” του Λεόνε Εμπρέο, το “Τραγουδιστάρι” του Μοντεμαγιόρ, τους “Λουζιτανούς” του Καμόες, τα ποιήματα του Γκαρθιλάσο και βέβαια τους αρχαίους Ελληνες και Λατίνους κλασικούς… Λίγα βιβλία, αλλά προσεκτικά διαβασμένα και αφομοιωμένα, βιβλία τα οποία ο ίδιος ο Θερβάντες, πολλά χρόνια αργότερα, θα τα συνέδεε με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, με όσα έγραψε εκείνος».
Ακαθόριστα πλούσιος με αδυναμία στον τζόγο
Ηταν διαδοχικά ευκατάστατος και απένταρος. Είχε αδυναμία στον τζόγο, διαχειρίστηκε με κακό τρόπο. «Ο θρύλος τον θέλει φτωχό. Είναι γεγονός ότι υπήρξε και πέθανε φτωχός. Τα χρόνια που πέρασε στη Σεβίλλη όμως ήταν ένας άνθρωπος ανοιχτοχέρης –ποτέ δεν αντιλήφθηκε με ακρίβεια τη λειτουργία του χρήματος–, που θύμιζε τα συμπαθητικά μέλη της Λέσχης του Πίκγουικ, κι αυτό μας οδηγεί στη σκέψη ότι σε μια χώρα φτωχών, φουκαράδων και αθλίων, στην οποία διακινούνταν ελάχιστα χρήματα, κάποιος με τα προνόμια του Θερβάντες ήταν ένας άνθρωπος… ακαθόριστα πλούσιος». Από το 1600 ώς το 1605 θα ολοκληρώσει το μέγα βιβλίο του. «Δουλειά του μυθιστοριογράφου δεν είναι να αφηγείται μεγάλα γεγονότα, αλλά να κάνει σημαντικά τα μικρά» έλεγε ο Θερβάντες. Και ο βιογράφος του Θερβάντες παραλληλίζει: «Η ελευθερία του δον Κιχώτη είναι συνυφασμένη με την τρέλα. Ο δον Κιχώτης δεν υπήρξε πιο ελεύθερος από τον Θερβάντες, όπως έχει υποστηριχτεί. Ούτε βέβαια μπορούμε να πούμε ότι εξιδανικεύει, μέσω του ήρωά του, όλες τις αποτυχίες και τις ταπεινώσεις που υπέφερε τη ζωή του. Ο δον Κιχώτης και ο Θερβάντες ήταν το ίδιο ελεύθεροι και το ίδιο σκλάβοι των προκαταλήψεων, των απόψεων και των μονομανιών τους. (…) Ο δον Κιχώτης είναι ανθρώπινος ακόμα και εις βάρος του θρύλου του».
Την άνοιξη του 1616 ο Μιγκέλ δε Θερβάντες είναι πια πολύ γέρος και πολύ άρρωστος. Με λέξεις που θυμίζουν εκείνες του δον Κιχώτη στο νεκροκρέβατό του, ολοκληρώνει ο Θερβάντες τον πρόλογο και τη ζωή του. «Ισως έρθει καιρός που, δένοντας ξανά αυτήν τη σπασμένη κλωστή, να μπορώ να πω αυτά που δεν μπορώ τώρα και αυτά που θα ήταν πρέπον να ειπωθούν. Χαίρετε και ευχαριστώ, χαίρετε και καλή καρδιά, χαίρετε, χαρούμενοι φίλοι μου, εγώ πεθαίνω και ελπίζω να σας αντικρίσω ευτυχείς στην άλλη ζωή».
Πέθανε στις 22 Απριλίου 1616 και λίγο πριν βρήκε το κουράγιο, τη δύναμη και το χιούμορ να γράψει στον προστάτη του, κόμη του Λέμος, τους εξής στίχους:
«Με το πόδι στον αναβολέα βαλμένο
Με την προσμονή του θανάτου
Μέγα Κύριε, για σε γραμμένο».
Λίγε μέρες πριν είχε πεθάνει ο Σαίξπηρ.
Ιnfo
Το βιβλίο «Θερβάντες, ο συγγραφέας πίσω από τον ήρωα», του Αντρές Τραπιέγιο, μετ. Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Δημοσίευση σχολίου